Schrijven zonder iets te beschrijven: Hanne Darboven

Omslag EL LISSITZKY Art and Pangeometry

fragmenten uit: EL LISSITZKY Art and Pangeometry 

Meer dan veertig jaar lang krabbelde de conceptuele kunstenaar Hanne Darboven met haar regelmatige handschrift codes en tekens op vellen papier. Ze tekende op teksten uit wetenschappelijke of literaire boeken, op filosofische beschouwingen, op gedichten en oude ansichtkaarten. Ze kraste ritmische lijntjes, maakte repeterende doorhalingen. Zo probeerde ze grip te krijgen op de chaos in de wereld om haar heen. Hanne Darboven schreef niet omdat ze een verhaal wilde vertellen. Het ging haar om de meditatieve handeling van het schrijven zelf, en om het vastleggen van de tijd die dit proces in beslag nam (uit: Sandra Smallenburg NRC 2009).

In het kunstenaarsboek EL LISSITZKY Art and Pangeometry (Brussels / Hamburg, Daled Yves Gevaet / Hossmann 1973) brengt Darboven in statistieken, tabellen en teksten een door haar bedachte systematiek tot uitdrukking, gebaseerd op de essay 'Art and Pangeometry' uit 1925 van de Russische kunstenaar El Lissitzky. Hierin zet Lissitzky zijn kunsttheorieën over de vormentaal van het suprematisme uiteen. Op de eerste pagina van het kunstenaarsboek van Darboven staan hiervan een aantal passages. Deze passages zijn door Darboven op de omslag vermeld. De publicatie is verschenen naar aanleiding van een tentoonstelling in Palais des Beaux-Arts in Brussel.

passages uit: 'Art and Pangeometry'
uit EL LISSITZKY Art and Pangeometry

De materie is voor Darboven ondergeschikt aan de idee. Het was de kunstenares in de eerste plaats te doen om de visualisering van gegevens en niet om het geven van een beschrijving in de zin van betekenistoekenning. Darboven ging ertoe over om op zeer systematische wijze te bouwen aan en symbiose tussen ruimte en tijd. Ze richtte haar aandacht op kalenderdata, kunst, politiek, geschiedenis, muziek, literatuur en filosofie. Met behulp van al die gegevens probeert Darboven de continuiteït in de historische ontwikkeling en de relatie tot het heden aan te geven. Een systeem bleek daarbij onontbeerlijk (uit: Conceptuele kunst in Nederland en België 1965-1975). De datum 1 januari 1966, bijvoorbeeld, zet zij om in 14K. (1+1+6+6 en 'K' van 'Konstructionen'). Deze omzetting wordt vervolgens op diverse manieren genoteerd: als cijferreeks, door middel van een rij van vierkante hokjes ('brain waves'). Darboven is geboeid door het voortschrijden van de tijd en wil schrijven zonder iets te beschrijven (uit: Kunst van nu 1995).