Lothar Baumgarten

De Duitse conceptuele kunstenaar Lothar Baumgarten heeft als doel om een associatief beeld van de geografische ruimte, natuurbeleving, culturele en sociale geschiedenis van 'de Ander' op te roepen. Dit door middel van namen, kaarten en de rangschikking van objecten, en het laten samenvallen van dit alles met het hier en nu van de beschouwer. Baumgarten is vooral bekend geworden als de kunstenaar die in 1978 en 1979 anderhalf jaar te midden van de Yanomamö-indianen in het Amazonegebied van Venezuela heeft geleefd. Door een ernstige infectie heeft hij deze onderneming moeten afbreken.

In zijn omvangrijke kunstenaarsboek DIE NAMEN DER BÄUME (oplage: 740/240 gesigneerd) wordt hier uitvoerig verslag van gedaan. Deze is in 1982 naar aanleiding van de gelijknamige tentoonstelling in het Van Abbemuseum in Eindhoven in samenwerking met Walter Nikkels uitgegeven. Het boek begint met een opsomming van verschillende soorten bomen ('TANZPLATZ DER BÄUME') en eindigt met het op systematische wijze benoemen van hun Latijnse namen ('NOMENKULTUR'). In het hoofddeel van het boek ('STIMMEN IM WALD') combineert Baumgarten zijn gedetailleerde verhalen met verhalen van voormalige etnologen en mythen van Zuid Amerikaanse gezelschappen, waarin bomen een essentiële rol spelen. Eetgewoonten, oorlogsrituelen, jachtavonturen en sexuele praktijken worden in detail beschreven. De verhalen worden versterkt met ruim vijftig foto's die Baumgarten daar heeft gemaakt. Het is overigens niet louter een etnografisch document. Baumgarten plaatst de opsomming van de bomen onder de titel 'Dansplaats van de bomen' en de beschrijvingen, verhalen en mythen onder 'Stemmen in het bos'. Het geheel wordt daardoor op een poëtisch niveau getild. Het is verder een wisselwerking van eigen teksten en teksten van anderen, foto's van zijn leven met de Yanomamö-indianen en zijn vroegere foto's. De visuele indrukken van de landschappen en de rapportages van het dagelijks leven van de indianen treden in een dialoog met etnografische teksten en vroegere fotowerken, die Baumgarten in zijn denkbeeldige reizen heeft gebruikt. Baumgarten ensceneerde hier een wisselwerking tussen verschillende manieren van waarnemen van de werkelijkheid.