De onzichtbare werkelijkheid van Yutaka Matsuzawa

Yutaka Matsuzawa
(Omslag en fragmenten uit: Catechism Art 1973)

Vanuit een diepgewortelde zen-filosofie is het hoofddoel van de Japanse conceptuele kunstenaar, performer en curator Yutaka Matsuzawa het gezamenlijk bezitten en beleven van 'ku-ge-kan' (de lege ruimte). Het is hetzelfde als 'mu' in de zen-conceptie (de traditionele Japanse denkwijze) en betekent in het Japans 'niets' (de algehele afwezigheid van 'iets'). Een en ander heeft te maken met de Oosterse gedachte: 'shiki soku ze ku, ku soku ze shiki' wat betekent: bestaan is gelijk aan niets en niets is gelijk aan bestaan.

Matsuzawa is sterk geïnteresseerd in hoeverre deze traditionele denkwijzen in de hedendaagse conceptuele kunst kunnen worden ingevoerd, en hij stelt, dat wanneer we de condities van 'mu' bezitten, we een absolute, door niets belemmerde communicatie met elkaar zullen hebben. Hij wil de mensen behulpzaam zijn bij het binnendringen in deze denkbeeldige ruimte. Ook introduceerde hij in zijn werk het begrip (teken) Psi. Psi wordt gebruikt om de onzichtbare aanwezigheid uit te drukken. Neem bijvoorbeeld een potlood. Ontdaan van zijn fysieke eigenschappen zoals gewicht, kleur en vorm bestaat het potlood nog steeds, alleen in onzichtbare toestand. Dit nu is Psi.

Matsuzawa's doel is om Psi te doen waarnemen. Hij scheidt eerst idee en waarneming zo veel mogelijk waarna hij ze, zonder de hulp van welk medium dan ook, weer verbindt. Alles tussen idee en waarneming moet worden uitgebannen omdat het een direct contact tegengaat (zoals het potlood ontdaan moet worden van zijn fysieke eigenschappen om Psi zonder hinder te kunnen waarnemen). Echte ruimte moet verdwijnen en onzichtbare ruimte moet er voor in de plaats komen (bron: Adriaan van Ravesteijn Museumjournaal 1970).

Het Kunstenaarsboek Catechism art (Art & Project Amsterdam 1973 oplage 300 met witte enveloppe) bestaat uit negen 'statements' die de lezer vragen om de lege pagina's (de 'mu') in het boek als onderdeel van een mandala (een plan of geometrisch patroon dat symbolisch de kosmos uitbeeldt) te overwegen. "These nine catechetic pieces are coincident with nine assemblies of the diamond mandala and exhibit numerous mandalas by removal". Het is een religieuze doctrine (leerstellingen) in vorm van vragen en antwoorden. Zo beleven wij vanuit een gezamenlijk bezit een absolute, door niets belemmerde communicatie met elkaar. De lezer wordt uitgenodigd om een expositie te creëren in zijn of haar gedachte.

Matsuzawa gebruikt naast kunstenaarsboeken ook manifesten, uitnodigingen (o.a. bulletins: Art & Project nr. 21/1970, nr. 42/1971 en nr. 84/1975), performance en installaties om zijn verklaringen uit te beelden. "My art piece presented in Bulletin 21 of Art & Project in Amsterdam, in 1971, was: 'You. Fill the frame of the Diamond World Mandala with water and drink to satisfy your thirst'. My art piece presented via radio on NHK broadcast in Japan, in 1982, was: 'Now, imagine a white square in your mind, then fill it with water and quench your thirst with it'. These two pieces are the keys to solving the theories supporting my art. These works are like questions which cut like swords. They ask a person whether she/he is brave; they ask her/him to abandon the established things and desperate catechetic questions. And they ask us whether we can surpass matters, concrete things, and modern civilization" (uit: Yutaka Matsuzawa 'talks to' Louwrien Wijers 2007).

Uitnodiging met bijlage voor
Podio del mondo per l'arte Middelburg

Matsuzawa Art & Project nr. 21 1970