Nederlandse kunstenaarsboeken deel 1 (de jaren '70 en '80): Eijkelboom. Hans

Posts tonen met het label Eijkelboom. Hans. Alle posts tonen

De 'photonotebooks' van Hans Eijkelboom

Hans Eijkelboom
(fragmenten uit: In de krant)

Sinds 1971 maakt Hans Eijkelboom fotoprojecten waarin de vraag centraal staat wat hem tot individu maakt ten opzichte van zijn medemens en hoe dat individu wordt gevormd. Het zijn naar sociologische antropologie neigende, uiterst droge registraties van de relatie tussen kleding, uiterlijk en persoonlijkheid, liefst in de vorm van een soort performance met zichzelf in de hoofdrol. Dit is prachtig vastgelegd in het kunstenaarsboek 96 Alternatives (eigen publicatie 1978). 'In a room there are 200 different articles of clothing among which also hats, shawls, some pairs of shoes and other things. I stand, dressed in white shorts in the middle of the room. When a visitor enters the room, I invite him to look at me and to choose from the clothes present those clothes he or she thinks will suit me best. When the choice has been made I put on those clothes. Then a polaroid photograph is taken of me together with the person who has selected the clothes' (uit: 96 Alternatives).

Verder maakt Eijkelboom fotonotities van winkelende mensen die hij selecteert vanuit een vaak overeenkomstig uiterlijk kenmerk (groene jas, blauwe sjaal, hoed, moeder-dochter etc.). Zijn observaties geven een mooi en soms schrijnend tijdsbeeld van de wijze waarop mensen zichzelf presenteren in het dagelijkse leven. In zijn fotoseries en projecten onderzoekt Hans Eijkelboom niet alleen de wederzijdse beïnvloeding van individu en maatschappelijke omgeving, maar ook de bemiddelende rol die de fotografie daarin speelt. In 1976 slaagde hij erin om tien dagen achtereen zichzelf op de foto in de krant te krijgen. 'Ik heb een poging gedaan om 10 achteropeenvolgende dagen op minstens één foto in de krant te staan'. Soms pontificaal in beeld, soms op de achtergrond. Van het project werd een kunstenaarsboek gemaakt, ‘In de krant’ (Gamma(a) Utrecht 1978 oplage 150), waarin de betreffende krantenpagina’s staan gereproduceerd. Andere kunstenaarsboeken zijn te vinden op de website van Hans Eijkelboom.

Hans Eijkelboom (fragment uit: 96 Alternatives)

Neo-konstruktivisten, performance en Cres publishers

Hans Eijkelboom fragment uit: Arte Actual Holandesa

Fragmenten uit: Cornelissen NOV. 1978

Gerrit Jan de Rook en André Swertz hebben een publicatie uitgegeven genaamd 'Arte Actual Holandesa' (Gamm(a) Utrecht 1979) bij de tentoonstelling in de Sociedade Nacional de Belas Artes te Lissabon. Deze kan als een kunstenaarsboek worden beschouwd. Met bijdragen van 14 deelnemende kunstenaars verdeeld in 2 groepen:

1. De neo-konstruktivisten: Paul van Dijk, Joke van Kerkwijk en Marius Quee werken met geometrische vormen. Alex Spilker en Paul van de Vliet meer visueel - systematische vormen. Bij Madelon Hooykaas, Elsa Stansfield en William Verstraeten vormen geometrische vormen de basis voor de installaties.
2. Performance - kunstenaars: Hans Eijkelboom houdt zich bezig met de smaak van mensen bij het kiezen van kleren, partners etc. De Cres-groep Johan Cornelissen, Peter Mertens, Jan Nederveen en Rob Nypels houden zich bezig met groepsvoorstellingen. Harrie de Kroon met visuele vervreemding.

De Cres Kunstenaars Collectief was opgericht in 1976 door Johan Cornelissen, Peter Mertens, Jan Nederveen en Rob Nypels, die allemaal gestudeerd hebben aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht. In 1978 beginnen ze hun twee maandelijkse kunst tijdschrift Cres uit te geven in een oplage van 300, waarvoor zij naast hun eigen publicaties (resp. zt NOV. 1978, zt 1978 + Egypt 1980, zt JULY 1978, zt SEPT. 1978) ook andere kunstenaars hebben uitgenodigd om deel te nemen. Deze publicaties kunnen als losse kunstenaarsboeken worden beschouwd:

* Hugo Boxhoorn (Nova Zembla 1977-1978)
* Ulises Carrión (In alphabetical order 1979)
* Madelon Hooykaas & Elsa Stansfield (Transposed Environment 1980)
* Harrie de Kroon ('identity': I lay on the bottom of a tank, wich is filled with water. The surface of the water burns. One hears a tape recording of a heavy breathing during this 20 minutes 1979)
* John Liggins (Wish 1979)
* Johan Claassen (Egypt 1989)
* Tomasz Sikorski (Autozapis : Autorecording 1980)
* Nikolaus Urban (performance 7.6.1979, Arnhem : a documentation)
* Jan Mertens (JAN 1979. A pleasant pattern, depicting a smiling man)

Inleiding:
In het verlengde van mijn kunstencyclopedie gaat deze weblog over het boek als kunstwerk. Een kennismaking met vele andere kunstenaars. Voornamelijk uit de jaren zeventig en tachtig met af en toe een hoogtepunt uit de zestiger jaren. Beschreven wordt hoe Belgische en Nederlandse kunstenaars binnen de kunststromingen en -stijlen conceptuele kunst, concrete- en visuele poëzie, performance, land-art, stempelkunst en videokunst omgingen met het boek. Ook kunstenaarsboeken van internationale kunstenaars die in België en Nederland woonachtig zijn of waren en/of die daar uitgegeven zijn worden behandeld. Doelstelling van dit "onderzoek" is om de karakteristieke stijl van de kunstenaar in relatie met het boek zo goed mogelijk uit te leggen en te laten zien. Hiermee hoop ik een bijdrage te leveren aan het promoten van het kunstenaarsboek met haar schoonheid als volwaardig kunstwerk.

Dankwoord:
Deze weblog is een eerbetoon aan Frans Haks (1938-2006). Ik heb verder dankbaar gebruik gemaakt van de collecties van de universiteitsbibliotheken Groningen en Utrecht. Verder gaat mijn dank uit naar Peter van Beveren, Johan Deumens, Els ter Horst, Hetty Huisman, Co Seegers en Jan Voss voor hun blijk van waardering die zij hebben uitgesproken.

Omschrijving:
Het kunstenaarsboek is een autonoom kunstwerk dat op inhoudelijke of formele gronden een relatie met het traditionele boek vertoont. Het boek dient niet meer alleen als medium tot het overbrengen van informatie maar wordt gebruikt voor het realiseren van artistieke creatie en artistieke zelfexpressie. Een boek is een kunstenaarsboek wanneer het is gemaakt door één of meerdere kunstenaars die als enige(n) de verantwoordelijkheid draagt/dragen voor zowel de inhoud als de vorm van het boek. Dit betekent dat het boek niet mag worden onderbroken door teksten of informatie van anderen dan de kunstenaar(s) zelf. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen een unicum of een massaproduct. Tevens is het niet van belang welk materiaal voor de realisatie van het kunstenaarsboek is gebruikt en welke techniek(en) de kunstenaar heeft toegepast (Anne van der Zwaag maart 2003).

Mijn ideaal is de erkenning van het boek als onafhankelijke kunstvorm, waarin de taal, de letterlijke betekenis van woorden, minder belangrijk is, maar een geheel van inhoud en vorm ontstaat. Een boek kan het toevallige omhulsel zijn van een tekst, waarvan de structuur niet van betekenis is voor het boek: dit zijn de boeken in boekwinkels en bibliotheken. Een boek kan ook bestaan als een autonome en onafhankelijke vorm met daarin wellicht een tekst die de vorm benadrukt, een tekst die er een wezenlijk onderdeel van is: hier begint de nieuwe kunst van het boekmaken (Ulises Carrión)

Een passie en fascinatie voor het kunstenaarsboek!

Beter dan Begga Martens uit 'Bastaard in de Kunst?' kan het niet onder woorden worden gebracht:

Een kunstenaarsboek is een ervaring voor lichaam en geest. In tegenstelling tot andere boeken is de sensatie bij het ontdekken, de beleving van een kunstenaarsboek veel intenser, haast een sacraal gebeuren. De handeling op zich, het vastnemen, bestuderen van de cover, vol ongeduld wat hier achter schuilt… Dit is geen boek dat je in elke bibliotheek of boekhandel tegenkomt, neen, dit is een uniek kunstobject! Wanneer je de kaft openslaat en stiekem een glimp van de colofon uitpluist, word je al met je neus op de feiten gedrukt, dit is één van dàt aantal boekwerken die de kunstenaar heeft gecreëerd. Nu kom je tot het besef De Heilige Graal in handen te hebben. De spanning stijgt. Blad voor blad leer je de ideeën, de visie en een deel van het oeuvre van de artiest kennen. Het is niet zo een gebeuren waar je met tal van bezoekers naar een kunstwerk staat te gapen, gissend naar het gedachtegoed achter dit werk. Neen, dit is een één op één relatie, tussen jou en het boek, ja, tussen jou en zijn schepper.

Literatuur

Agora en het netwerk van Fandangos, Marc Goethals 2010
Anne Moeglin-Delcroix (Esthétique du livre d'artiste (1960-1980), Paris, Jean-Michel Place/Bibliothèque nationale de France, 1997)
Anne Moeglin-Delcroix, Verzamelde werken: een hommage aan Ulises Carrión, Groningen (1991)
Artists' books: the book as a work of art, 1963-1995 / Stephen Bury
Artists' Books. Arts Council of Great Britain 1976
Boek als beeldend middel (beeldende kunst als boek), Peter van Beveren, Geurt van Dijk P.M. ter Hofstede 1977
Books as art / Timothy A. Eaton (1993)
Caldic Collection: artists' books, Rotterdam (2007)
Concrete Poezie, Fluxus en conceptuele kunst: een boekenfrictie, Marc Goethals 2006
Cover to cover: het kunstenaarsboek in perspectief / Rob Perrée (2002)
De letter te lijf. Beeldvorming van cocrete en visuele poezie in Nederland en Vlaanderen. Humphrey Ottenhof 2005
F. Bool en G.J. de Rook Het boek als kunstwerk in Nederland, Museumjournaal, 22 (1977)
F. Bool en G.J. de Rook Nederlandse kunstenaarsboeken, Den Haag (Haags Gemeentemuseum) 1978
Gelderse Bibliotheek. Van Kunstenaarsboeken. Arnhem, SBK-Gelderland, 1990
Het Nederlandse fotoboek, NAi Uitgevers 2012
Kunstenaarsboeken & visuele, konkrete poëzie = Artists' book & visual, concrete poetry / Antiquariaat André Swertz
Künstlerbücher mit Photographie seit 1960 / Hans Dickel (2008)
Michael Gibbs, All or nothing and other pages, Uniformbooks 2016
NOT DONE! Het KUNSTenaarsboek Imschoot, MuHKA Antwerpen 2007
Over konkrete en visuele poezie in Nederland, Humprey Ottenhof, Utrecht 1980
Sequence 1 - Nederlandse kunstenaarsboeken in internationaal perspectief, Academie Minerva, 2015
Zieteratuur - concrete en visuele poëzie, uitgeverij Passage 2010 / Karel ten Haaf