Nederlandse kunstenaarsboeken deel 1 (de jaren '70 en '80): Reindeer Werk

Reindeer Werk

Reindeer Werk
(omslag en fragmenten uit: Behavioural Art 1976 pagina's zijn ingesneden)

In de eerste jaren na zijn studietijd, van 1972 tot 1980, vormt de beeldhouwer Thom Puckey samen met de kunstenaar Dirk Larsen het performance-duo Reindeer Werk. Vanwege de democratiserende eigenschappen is de performance in zekere zin dé experimentele kunstvorm van de jaren zestig en zeventig mede vanwege haar democratiserende eigenschappen. Het is, volgens de kunstenaars, kunst voor iedereen. En ook in overdrachtelijke zin wordt de performance ingezet om de afstand tussen kunstwerk en publiek te verkleinen; het kunstwerk is geen afbeelding meer van de realiteit maar écht omdat kunstwerk en beleving samenvallen. Thom Puckey is door beide strevens aangedaan (bron: monshouwereditions.nl). Reindeer Werk gaven een artistieke invulling aan het gedrag van toeschouwers/deelnemers. Deze activiteiten noemden ze aanvankelijk 'Behaviour Workshops' en later vanaf 1978 (De Appel Amsterdam) 'Predictions'. Actieve deelname van publiek was hierin een vereiste.

Gedurende vijf achtereenvolgende dagen en nachten van 31 oktober 1978 - 4 november 1978, verbleef het kunstenaarsduo Reindeer Werk (Dirk Larsen & Tom Puckey) in De Appel. De ruimte was doorlopend geopend en bezoekers konden - wanneer zij hun reservering hadden doorgebeld - blijven slapen. Er waren louter basisbenodigdheden aanwezig: vijftien stretchbedden, voedsel (brood en gerst), een tafel, een platenspeler, enz. Iedere dag werd een performance gehouden, ontstaan door het samenzijn met de gasten. Naar aanleiding hiervan is een publicatie verschenen: A prediction; 5 days & nights at De Appel (Amsterdam 1978) die als kunstenaarsboek kan worden beschouwd.

Reindeer Werk (omslag en fragment A prediction; 5 days & nights at De Appel

Reindeer Werk performance 15 maart 1978
kaartje Agora Studio Maastricht

'Look don't see, touch but don't feel,
and there are no "problems"

De grote belangstelling in de jaren zeventig voor alle mogelijke middelen waarmee geestverruiming bereikt kon worden, vond bij Reindeer Werk onder andere haar neerslag in hun interessen voor alchemie. Het begrip transformatie, dat hierin een belangrijke rol speelt, nam een centrale plaats in hun performances in. Zij definieerden dit begrip als het veranderen van negatieve in positieve waarden en beschouwden energietransformatie als een proces van geestelijke bewustwoording (bron: Vrij Spel 1993). Ze dalen steeds dieper af in zichzelf, tot in een trance waarin de motorische controle over hun lichamen ophoudt. Met schokkende bewegingen, ongecoördineerde klanken, zichzelf wrijvend en krabbend, lijken ze te verdwijnen uit de alledaagse werkelijkheid om als orakels contact te krijgen met een andere werkelijkheid. Ze trekken hun publiek mee in een psychose die lijkt te willen aantonen dat we elk moment uit een keur van werkelijkheden kunnen kiezen (bron: J. Brand en L. Wijers 1978). In 1981 hield Reindeer Werk op te bestaan.

De kunstenaarsboeken zijn:
This way round dr.n.krid. m.yecc (eigen publicatie, drukwerk in omslag van krantepapier 1976)
Middelburg 21 februari 1976, plein voor het stadhuis (eigen publicatie 1976)
Statement Re: Living Workshop, Innsbruck (eigen publicatie 1976)
Behavioural Art (Remont Gallery Warszawa 1976)
Soft eggs dread (Brummense uitgeverij Beuningen 1976 oplage 83)
A prediction; 5 days & nights at De Appel (Amsterdam 1978)
M. Yeck N. Krid at today's place (eigen publicatie 1978)
Heute vandaag. Wichmond-Innsbruck-Hamburg (Akademie Beeldende Kunsten Enschede 1979)
The many faces of modern art (eigen publicatie 1979)
The prediction (eigen publicatie Amsterdam 1980)
Heute vandaag 2 (eigen publicatie Amsterdam en Jan van Eyck Academie, Maastricht 1980)
The second Construction of the Arbliquelia (Kunstakadademie Düsseldorf 1981 oplage 500 gen./ges)
Plan for "TheReindeer" Performance at the Round House (Brummense uitgeverij leporello z.d.)

Solo Thom Puckey, Plein voor het stadshuis Middelburg in 1976
('I was invited by Peter van Beveren, who then ran a small art centre
in Middelburg, to do a performance in the main square of the city.
It was announced in the newspapers as a 'Speech on Behaviouralism'.
This ensured that many people were present for the work').

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Inleiding:
In het verlengde van mijn kunstencyclopedie gaat deze weblog over het boek als kunstwerk. Een kennismaking met vele andere kunstenaars. Voornamelijk uit de jaren zeventig en tachtig met af en toe een hoogtepunt uit de zestiger jaren. Beschreven wordt hoe Belgische en Nederlandse kunstenaars binnen de kunststromingen en -stijlen conceptuele kunst, concrete- en visuele poëzie, performance, land-art, stempelkunst en videokunst omgingen met het boek. Ook kunstenaarsboeken van internationale kunstenaars die in België en Nederland woonachtig zijn of waren en/of die daar uitgegeven zijn worden behandeld. Doelstelling van dit "onderzoek" is om de karakteristieke stijl van de kunstenaar in relatie met het boek zo goed mogelijk uit te leggen en te laten zien. Hiermee hoop ik een bijdrage te leveren aan het promoten van het kunstenaarsboek met haar schoonheid als volwaardig kunstwerk.

Dankwoord:
Deze weblog is een eerbetoon aan Frans Haks (1938-2006). Ik heb verder dankbaar gebruik gemaakt van de collecties van de universiteitsbibliotheken Groningen en Utrecht. Verder gaat mijn dank uit naar Peter van Beveren, Johan Deumens, Els ter Horst, Hetty Huisman, Co Seegers en Jan Voss voor hun blijk van waardering die zij hebben uitgesproken.

Omschrijving:
Het kunstenaarsboek is een autonoom kunstwerk dat op inhoudelijke of formele gronden een relatie met het traditionele boek vertoont. Het boek dient niet meer alleen als medium tot het overbrengen van informatie maar wordt gebruikt voor het realiseren van artistieke creatie en artistieke zelfexpressie. Een boek is een kunstenaarsboek wanneer het is gemaakt door één of meerdere kunstenaars die als enige(n) de verantwoordelijkheid draagt/dragen voor zowel de inhoud als de vorm van het boek. Dit betekent dat het boek niet mag worden onderbroken door teksten of informatie van anderen dan de kunstenaar(s) zelf. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen een unicum of een massaproduct. Tevens is het niet van belang welk materiaal voor de realisatie van het kunstenaarsboek is gebruikt en welke techniek(en) de kunstenaar heeft toegepast (Anne van der Zwaag maart 2003).

Mijn ideaal is de erkenning van het boek als onafhankelijke kunstvorm, waarin de taal, de letterlijke betekenis van woorden, minder belangrijk is, maar een geheel van inhoud en vorm ontstaat. Een boek kan het toevallige omhulsel zijn van een tekst, waarvan de structuur niet van betekenis is voor het boek: dit zijn de boeken in boekwinkels en bibliotheken. Een boek kan ook bestaan als een autonome en onafhankelijke vorm met daarin wellicht een tekst die de vorm benadrukt, een tekst die er een wezenlijk onderdeel van is: hier begint de nieuwe kunst van het boekmaken (Ulises Carrión)

Een passie en fascinatie voor het kunstenaarsboek!

Beter dan Begga Martens uit 'Bastaard in de Kunst?' kan het niet onder woorden worden gebracht:

Een kunstenaarsboek is een ervaring voor lichaam en geest. In tegenstelling tot andere boeken is de sensatie bij het ontdekken, de beleving van een kunstenaarsboek veel intenser, haast een sacraal gebeuren. De handeling op zich, het vastnemen, bestuderen van de cover, vol ongeduld wat hier achter schuilt… Dit is geen boek dat je in elke bibliotheek of boekhandel tegenkomt, neen, dit is een uniek kunstobject! Wanneer je de kaft openslaat en stiekem een glimp van de colofon uitpluist, word je al met je neus op de feiten gedrukt, dit is één van dàt aantal boekwerken die de kunstenaar heeft gecreëerd. Nu kom je tot het besef De Heilige Graal in handen te hebben. De spanning stijgt. Blad voor blad leer je de ideeën, de visie en een deel van het oeuvre van de artiest kennen. Het is niet zo een gebeuren waar je met tal van bezoekers naar een kunstwerk staat te gapen, gissend naar het gedachtegoed achter dit werk. Neen, dit is een één op één relatie, tussen jou en het boek, ja, tussen jou en zijn schepper.

Literatuur

Agora en het netwerk van Fandangos, Marc Goethals 2010
Anne Moeglin-Delcroix (Esthétique du livre d'artiste (1960-1980), Paris, Jean-Michel Place/Bibliothèque nationale de France, 1997)
Anne Moeglin-Delcroix, Verzamelde werken: een hommage aan Ulises Carrión, Groningen (1991)
Artists' books: the book as a work of art, 1963-1995 / Stephen Bury
Artists' Books. Arts Council of Great Britain 1976
Boek als beeldend middel (beeldende kunst als boek), Peter van Beveren, Geurt van Dijk P.M. ter Hofstede 1977
Books as art / Timothy A. Eaton (1993)
Caldic Collection: artists' books, Rotterdam (2007)
Concrete Poezie, Fluxus en conceptuele kunst: een boekenfrictie, Marc Goethals 2006
Cover to cover: het kunstenaarsboek in perspectief / Rob Perrée (2002)
De letter te lijf. Beeldvorming van cocrete en visuele poezie in Nederland en Vlaanderen. Humphrey Ottenhof 2005
F. Bool en G.J. de Rook Het boek als kunstwerk in Nederland, Museumjournaal, 22 (1977)
F. Bool en G.J. de Rook Nederlandse kunstenaarsboeken, Den Haag (Haags Gemeentemuseum) 1978
Gelderse Bibliotheek. Van Kunstenaarsboeken. Arnhem, SBK-Gelderland, 1990
Het Nederlandse fotoboek, NAi Uitgevers 2012
Kunstenaarsboeken & visuele, konkrete poëzie = Artists' book & visual, concrete poetry / Antiquariaat André Swertz
Künstlerbücher mit Photographie seit 1960 / Hans Dickel (2008)
Michael Gibbs, All or nothing and other pages, Uniformbooks 2016
NOT DONE! Het KUNSTenaarsboek Imschoot, MuHKA Antwerpen 2007
Over konkrete en visuele poezie in Nederland, Humprey Ottenhof, Utrecht 1980
Sequence 1 - Nederlandse kunstenaarsboeken in internationaal perspectief, Academie Minerva, 2015
Zieteratuur - concrete en visuele poëzie, uitgeverij Passage 2010 / Karel ten Haaf